8.7.2. Elektrik Yüklü Cisimler
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu/Kavramlar: Pozitif yüklü cisim, negatif yüklü cisim, nötr cisim, elektroskop, topraklama
8.7.2.1. Cisimleri, sahip oldukları elektrik yükleri bakımından sınıflandırır.
Özellikle nötr cismin, yüksüz cisim anlamına gelmediği; nötr cisimlerde pozitif ve
negatif yük miktarlarının eşit olduğu vurgusu yapılır.
8.7.2.2. Elektroskopun kullanım amacını bilir ve çalışma prensibini gösterir.
8.7.2.3. Topraklama olayının ne olduğunu keşfeder ve günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarını dikkate alarak can ve mal güvenliği açısından önemini tartışır.
Bir cismin yüklü olup olmadığını, yüklü ise hangi cins elektrikle yüklü olduğunu anlamamıza yarayan araçlara elektroskop denir.
Bir elektroskop iletken topuz, iletken metal ve iletken yapraklardan oluşur.
Bazı elektroskop yaprakları hava akımından etkilenmemesi için cam kap içerisine yerleştirilmiştir. Açıkta olanları da vardır.
Elektroskopun yaprakları kapalı ise elektroskop yüksüzdür (nötrdür).
Elektroskop elektrikle yüklendiğinde yaprakları açılır. Yapraklarında aynı yükler bulunduğu için yapraklar birbirini iter ve açılır.
Elektroskop ne kadar elektrikle yüklü ise yapraklar o kadar çok açılır.
A-Etki ile elektriklenme
1. Yüklü bir cisim, nötr bir cisim elektroskopa yaklaştırılırsa elektroskopun yapraklar açılır.
2. Yüklü bir cisim yüklü bir elektroskopa yaklaştırılırsa aynı cins elektrikle yüklülerse yapraklar biraz daha açılır. Zıt yüklülerse yapraklar biraz kapanır.
B-Dokunma ile elektriklenme
1. Yüklü bir cisim nötr elektroskopa dokunurulduğunda elektroskopun yaprakları açılır.
Cisim üzerindeki yüklerin bir kısmı elektroskoba geçer. Elektroskobun yaprakları açılır. Cisim ve elektroskop aynı yükle yüklenir.
2. Yüklü bir elektroskopa nötr bir cisim dokundurulursa yapraklar biraz kapanır.
Elektroskopdaki yüklerin bir kısmı nötr cisme gideceği için elektroskopun yaprakları biraz kapanır.
3. Yüklü bir elektroskopa zıt yüklü cisim dokundurulursa yaprakların durumu yük miktarlarına göre değişir.
* Elektroskobun yükü fazla ise yapraklar biraz kapanır.
* Cismin yük miktarı fazla ise yapraklar önce kapanır sonra açılır.
* Yük miktarları eşitse yapraklar tamamen kapanır.
4. Yüklü elektroskoba aynı yüklü cisim dokundurulursa yaprakların durumu yük miktarına göre değişir.
* Elektroskobun yükü fazla ise yapraklar biraz kapanır.
* Cismin yük miktarı fazla ise yapraklar biraz daha açılır.
* Yük miktarları eşitse yapraklar değişmez.
Elektrik yüklü cismin iletken tel ile toprağa bağlanmasına topraklama denir.
Vücudunda fazla elektrik yüklenmiş kişiler topraklama ile elektrik yükünden kurtulur.
Yer küre çok büyük bir nötr cisimdir. Yüklü bir cisim yerküre ile (toprakla) temas ettirildiğinde yük alış verişi gerçekleşir. Yerküre cisimlerin üzerindeki bütün yükleri alabilir. Bu durumda cisim yüksüz(nötr) olur.
Negatif yüklü cisimler fazlalık elektronlarını toprağa aktararak nötr olur.
Pozitif yüklü cisimler de topraktan elektron alarak nötr hale geçer.
